Een diepgaande verkenning over het begrip Autonomie, een complex begrip waarbij het o.a gaat over zelfbepaling, (keuze)vrijheid en eigen regie - in het licht van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven (Huber). Autonoom zijn we echter nooit alleen, dus het moet ook altijd gaan (sociale) contexten. Zowel autonomie als verbondenheid staan onder druk of zijn aangetast door ingrijpende gebeurtenissen (grensoverschrijdingen en machtsmisbruik), door psychische stoornissen en door maatschappelijke factoren (stigma; politieke keuzes). Bij psychologische en psychiatrische behandelingen spelen de thema’s autonomie en verbondenheid altijd een (cruciale) rol.

Autonomie, vaak beschouwd als een universeel concept, wordt vaak beïnvloed door diepgewortelde culturele waarden, overtuigingen en tradities. In deze lezing komt de invloed van deze culturele waarden, overtuigingen en tradities aan bod. Welke culturele verschillen zijn er ten aanzien van individuele vrijheid, zelfbeschikking en onafhankelijkheid. Welke impact heeft culturele context op de perceptie en uitoefening van autonomie, van collectivistische samenlevingen tot individualistische culturen.

Kenmerkend voor wanneer mensen traumatische ervaringen opdoen, is dat het gevoel van controle abrupt wordt weggenomen – machteloosheid heeft toegeslagen. Dat gevoel van machteloosheid, het verlies van daadkracht en van vertrouwen in zichzelf zowel als de ander, staan haaks op de ervaring autonoom te zijn en te kunnen handelen. Dit treedt op ongeacht leeftijd. Tegelijkertijd is sociale steun het belangrijkste medicijn om van psychotrauma te herstellen. Hoe autonomie en ‘self-efficacy’ (‘Yes, I can’) te versterken binnen de sociale omgeving is onderwerp van deze bijdrage. Aan bod komen verschillende interventies die effectief zijn in het verminderen van traumatische stressklachten (zoals PTSS), individueel en op gezinsniveau. Er wordt interactief gewerkt.

Na broers en zussen (Wenen) en vaders in de spreekkamer (Hamburg). Door het feminisme is er er veel meer aandacht voor autonomie van vrouwen. Dit heeft uiteraard ook effect op het moederschap. Wat betekent dit weer voor hoe wij moeders ontmoeten in de gesprekskamer. Welke vragen zijn passend in deze tijd of gaan we in onze vragen nog teveel uit van achterhaalde concepten. Vrouwen hebben weinig aandacht gekregen in het onderzoek naar de geneeskunst. Is dat in de psychiatrie ook zo? En wat heeft dit weer voor effect op onze gespreksvoering? Is het geoorloofd dat een mannelijke therapeut hierover een lezing geeft?

Welke interventies zijn bevorderend voor de verbondenheid en welke zijn nodig om autonomie te stimuleren? Na een korte inleiding over concepten, perspectieven en assessment  zullen een aantal verbale en non verbale interventies worden gepresenteerd. De bruikbaarheid voor iedere professional zal centraal staan. Systeemtherapeuten hebben zich bekwaamd in het gebruiken van de lens van de  'telescoop' (verruimen door bijvoorbeeld te externaliseren) en de lens van de  'microscoop' (de pijn van het patroon is te heftig). Wanneer is het gebruik van welke lens passend?

Autonomie, als fundamenteel menselijk recht, vormt de basis van effectieve communicatie en relatieopbouw in de hulpverlening. We zullen dieper ingaan op de dynamiek van autonomie en hoe deze zich manifesteert in dialogen tussen hulpverleners en cliënten.
Het betreden van de wereld van de client vereist een subtiel evenwicht tussen sturing en ruimte voor zelfbepaling. We onderzoeken hoe het creëren van een open en respectvolle dialogische omgeving de autonomie van de gespreksdeelnemers kan versterken. Daarnaast zullen we ingaan op het creëren van een atmosfeer waarin cliënten zich gehoord voelen en de ruimte krijgen om hun eigen perspectieven te verkennen.

Tijdens deze bijscholing over het thema autonomie kan een blik op onszelf eigenlijk niet ontbreken. Als professionals hechten we veel waarde aan onze eigen professionele autonomie. Zeker in tijden van grote veranderingen in de GGZ wordt de roep om herwaardering hiervan steeds luider. Maar wat bedoelen we eigenlijk met professionele autonomie? Zijn we het hier wel over eens? In deze lezing zal ik een introductie geven van de filosofische en sociologische achtergrond van dit complexe fenomeen, alvorens in te gaan op de uitdagingen voor onze beroepsgroep om professionele autonomie een nieuw leven in te blazen gezien de huidige ontwikkelingen in de GGZ.

Het thema autonomie & verbondenheid wordt verdiept en geïllustreerd met meerdere casussen, zoals die van Vincent van Gogh. 

Hoe kunnen we in- en uitzoomen? Van brede (wetenschappelijke) kennis naar de unieke persoon (ervaringsgericht) die voor ons zit, en diens omgeving (contextgericht).