Maak vandaag kennis met Sanneke de Haan:

Sanneke de Haan staat stil bij ‘Wat is de mens?’

Als psychiater valt haast niet aan filosofie te ontkomen; wie mentale stoornissen behandelt, roept nu eenmaal de vraag op wat dat ‘mentale’ dan wel niet is en hoe we zulke stoornissen kunnen bepalen. Wanneer worden de gewone problemen van het leven medische kwesties? Waar liggen de grenzen van normaliteit? En van de psychiatrie? Wie bepaalt dat? Psychiaters, patiënten, maatschappij, politiek, zorgverzekeraars? In deze lezing licht De Haan toe hoe verschillende filosofische ideeën over het mentale leiden tot verschillende opvattingen over wat de kern van psychiatrische aandoeningen uitmaakt, over hoe u ‘normaal’ van ‘abnormaal’ kunt onderscheiden en waar de grenzen van de psychiatrie (zouden moeten) liggen

Maak vandaag kennis met Lammert Kamphuis: 

Lammert Kamphuis staat stil bij ‘Wat mag ik hopen?’

Tijdens de Summerschool neemt hij u mee in de wereld van de Hellenistische scholen. Zo rond 300 v.Chr. ontstonden er in Griekenland meerdere filosofische scholen. Op deze plekken werd filosofie gezien als een manier van leven die mensen kon genezen van allerlei kwalen van de ziel. Elke school kwam met andere diagnoses en medicijnen. Tijdens deze lezing helpen de stoïcijnen u om uw lot te aanvaarden, wijzen de epicuristen u op de gevaren van ongezonde verlangens, dagen de sceptici u uit om bewuster te worden van de beperkende werking van oordelen en moedigen de cynici u aan tot meer tegendraadsheid. De lezing legt enerzijds de wortels bloot van hedendaagse psychologische stromingen en zet anderzijds aan tot reflectie over welke klassieke ideeën nog steeds relevant zijn.

Maak vandaag kennis met Damiaan Denys:

Prof. dr. Damiaan Denys staat stil bij ”Wat kan ik kennen?”

Psychiatrie als medische discipline zal blijven worstelen met subjectiviteit, hierdoor veronderstelt ze van psychiaters een minimale epistemologische instelling. Bij het krieken van de dag hoort elke psychiater zich de volgende vraag te stellen: “Wat kan ik kennen en niet kennen?” Psychiatrie vraagt een houding waarin men zich rekenschap geeft van de relativiteit van psychiatrische kennis en de eigen, subjectieve benadering. Een fenomenologische houding kan de geschikte afstand tot het psychiatrisch object verwezenlijken door expliciet rekening te houden met de subjectiviteit, met het behoud van een zekere objectiviteit. Na deze bijdrage weet u wat de betekenis van fenomenologie kan zijn voor de hedendaagse psychiatrie.

Maak vandaag kennis met Alan Ralston:

Voor pragmatische artsen kan filosofie een abstracte en esoterische bezigheid lijken, met beperkte raakvlakken en relevantie voor de praktijk. We hebben steeds meer opgehelderd over de aard van psychiatrische aandoeningen, onze behandelingen zijn evidence-based, en voortschrijdende methoden en technieken helpen ons om steeds meer te begrijpen van hersenen en gedrag.

Filosofie ontregelt dit keurige plaatje, door vragen en kanttekeningen bij deze beweringen te plaatsen, en sommige psychiaters mijden de filosofie daarom, uit vrees dat die zal aanwijzen dat de keizer geen kleren draagt.

Het voorafgaande is misschien een leuk en uitdagend beeld, maar in werkelijkheid zijn de beide disciplines in de laatste decennia meer naar elkaar toe gegroeid: de psychiatrie is reflectiever en pluralistischer geworden dan in de monistische hoogtijdagen van de psychiatrische scholenstrijd, en de filosofie heeft zijn methoden ten dienste gesteld van een beter begrip van theorie en praktijk van de psychiatrie, niet deconstructief maar constructief.

Voor de lerende psychiater kan het echter nog steeds onhelder zijn waar en wanneer filosofie verschil kan maken in de praktijk. Om dit te verhelderen heeft Ralston een empirische studie van de praktijk verricht. Dit leverde inzicht op in de filosofische landkaart van de psychiatrische praktijk en liet zien waar persoonlijke en professionele filosofische en ethische keuzes doorslaggevend zijn.

In zijn voordracht ‘Filosofische paden naar de praktijk’ verbindt Ralston een inleidend overzicht van werk in de laatste 25 jaar filosofie van de psychiatrie aan de filosofische landkaart van de praktijk, zodat u zelf het gebied verder kunt verkennen en filosofische kennis kunt aanwenden om uw praktijk te verbeteren.

Q: Wat was ook alweer de reden voor het thema filosofie en psychiatrie?

A: “De psychiatrie kent vele controverses, kampen en leerscholen, die zich de afgelopen anderhalve eeuw als een pendule heen en weer hebben bewogen tussen een biologische of organische benadering van de hersenen, en een non-stoffelijke beschouwing van psyche en geest.”

Q: Hoe gaat u zelf invulling geven aan het thema?

“Waar ik het over wil hebben zijn eigenlijk twee dingen. Enerzijds is dat die pendelbeweging, die het denken over de psyche, de hersenen en psychische- of psychiatrische stoornissen heeft beïnvloed. Anderzijds wil ik het hebben over de concepten die erachter schuilgaan. Het verloopt eigenlijk van een biologische organische benadering van de hersenen naar de meer sociale en psychische aspecten van de ziel en weer terug. Deze beweging lijkt ritmisch te fluctueren. In augustus illustreer ik dat verloop aan de hand van een historische tijdlijn.”

Q: Waar kunnen deelnemers alvast over nadenken ter voorbereiding van hun deelname aan deze Summerschool? 

A: “Zo’n pendelbeweging gaat voort als een maatschappelijke filosofische beweging, maar de individuele behandelaar gaat daar niet altijd in mee. Of soms pas veel later. Hierdoor lijken verschillende scholen te ontstaan die schijnbaar met elkaar in strijd zijn. Op langere termijn lijken deze scholen vooral uit fase te lopen met elkaar. Dus de opvattingen over het vak zijn misschien niet met elkaar in tegenspraak, maar lijken eerder asynchroon te lopen. Ik ben benieuwd hoe deelnemers dat zelf ervaren. Dus wat betreft vragen om alvast over na te denken: Ervaart u dat zelf ook zo, dat u soms uit fase loopt met een opvatting over het vak? En zo ja, loopt u dan voor of achter?”

Q: Is er nog iets essentieels veranderd ten opzichte van andere jaren?

A: “Onder belangstellenden, maar ook onder deelnemers die zich al hadden ingeschreven, bleek er veel behoefte te zijn aan het online volgen van de Summerschool. Daarom hebben wij besloten om komende editie volledig online te laten plaatsvinden. De Summerschool is dus nu te volgen zonder reistijd vanaf de werkplek. Maar ook vanuit de eigen tuin of vakantieplek is deelname mogelijk.’

Q: Voor wie nog twijfelt: waarom deelnemen aan deze Summerschool?

A: “Veel van de controverses in ons vak houden ook verband met het abstractieniveau en de complexiteit van de concepten waarmee wij werken. Denk aan hét bewustzijn, dé vrije wil, wat is nog normaal en wat is afwijkend of ziek, en hoever reikt onze verantwoordelijkheid als behandelaar voor het levensgeluk van onze patiënt of cliënt? Er zijn twee manieren om met deze controverses om te gaan: de eerste is in de waan van de dag te blijven en er langs te werken, maar wel steeds tegen die controverses aan te blijven lopen; de tweede is ervoor te kiezen om bijbehorende concepten in al hun complexiteit en abstractheid bij de spreekwoordelijke horens te vatten en langer stil te staan bij de filosofische fundamenten ervan. Met deze Summerschool hopen wij hierop, met u samen, meer grip te krijgen en daardoor minder controverses in ons vak te ervaren en bij te dragen aan meer eenheid in alle verscheidenheid.”

Concepten die ten grondslag liggen aan de controverses in uw vak – in al hun complexiteit en abstractheid – bij de spreekwoordelijke horens vatten?